UTRECHT - Overstromingen door extreem weer komen wereldwijd steeds vaker voor. Het Utrechtse Water & IT-bureau Nelen en Schuurmans en het Montfoortse bedrijf SLAMDAM willen het tij wereldwijd keren door overstromingssoftware te koppelen aan mobiele nooddammen. De provincie Utrecht investeert in deze innovatieve bedrijven om wateroverlast tegen te gaan en tegelijk de economische kracht van onze regio te versterken. Utrecht is al jaren één van de meest competitieve regio’s in Europa en de digitale sector is goed voor maar liefst 60 procent van de regionale werkgelegenheid.

Joost van der Hammen checkt een punt langs de Kromme Rijn waar overstromingsrisico bestaat.

Eind 2023 was het ook in ons kikkerlandje alle hens aan dek. Het water in de Nederlandse rivieren en sloten steeg door onophoudelijke regenval tot ongekende hoogtes en onze gemalen draaiden op volle toeren. Bij Deventer werd het spannend toen de kade onder water liep en de binnenstad dreigde onder te lopen. Het ging op het nippertje goed, maar toonde wel aan hoe belangrijk het indammen van overstromingsgevaar is.

Gebruiksvriendelijke software

Joost van der Hammen, strategisch adviseur bij Nelen en Schuurmans: “Normaal gesproken gebruik je een krachtige computer voor de enorme hoeveelheid data die nodig is om overstromingen te voorspellen. Die gegevens komen van onder andere satellieten, Google Maps, sensoren en artificial intelligence. Waterexperts moeten de data vervolgens duiden. Onze software is zo gebruiksvriendelijk dat je – ook als je geen expert bent – met onze overstromingssimulaties kunt meedenken over de beste maatregelen.”

Snelle beslissingen

De software is toegankelijk met slechts een laptop en een internetverbinding. Dit is vernieuwend en van belang, omdat in de vele flood-response teams overal ter wereld ook mensen met minder expertise zitten, die wel snel beslissingen moeten nemen bij overstromingsgevaar. Joost: “Onze simulatie laat zien waar het water naartoe stroomt en waar het gaat overstromen. En je kan invoeren wat je wil beschermen: een dorp, landbouwgrond of een bedrijf bijvoorbeeld en digitaal testen wat het effect is van nooddammen.”

Elastische nooddammen

Het bureau Nelen en Schuurmans werkt samen met SLAMDAM, een bedrijf dat mobiele nooddammen van een soort rubber produceert. Mobiele waterkeringen zijn nog relatief nieuw, zelfs in Nederland gebruiken we vaak zandzakken, ondanks dat deze duurder zijn en minder effectief. Eén van de bedenkers van de mobiele nooddam heeft een dakdekkersbedrijf en werkt veel met dit speciale soort rubber, EPDM, dat heel elastisch is.

Razendsnel dammen opwerpen

Met EPDM worden vijf meter lange zakken gemaakt, die je vol water kan pompen tot een hoogte van een halve meter. Twee personen kunnen hiermee in één uur een nooddam van honderd meter lang bouwen. Met zandzakken kost diezelfde nooddam twintig personen maar liefst twintig uur. De zakken zijn zo elastisch, dat je ze overal aansluitend overheen kan leggen en ze lekken nauwelijks. Zandzakken laten tweeduizend liter water per uur door bij een dam van 10 meter lang, de mobiele waterkering maar één liter water.

Joost van der Hammen leest het boek 'Coders' van Clive Thompson.

Unieke totaaloplossing

De samenwerking tussen de bedrijven levert een totaaloplossing bij overstromingsgevaar. De software helpt om te bepalen wat de beste plek is voor de nooddammen en om de acties die nodig zijn bij wateroverlast te coördineren. Het systeem speelt in op overstromingsgevaar door de gevolgen in beeld te brengen van regen, een stijgende zeespiegel of dijkdoorbraken en waarschuwt de eigenaar via een sms’je als het water voor overlast zorgt. Joost: “Onze software in combinatie met mobiele dammen wordt nog niet elders gebruikt. We boren de internationale markt aan, omdat overstromingen wereldwijd een bedreiging vormen.”

Dreiging techbedrijven VS

Joost: “Wij lopen als Nederland al jaren voorop in kennis over watermanagement, maar investeren in innovaties zoals de provincie doet, blijft hard nodig. De wereld ‘verpixelt’, alle data worden razendsnel in kaart gebracht. Met de verstedelijking en klimaatverandering zien we enorme groei in de behoefte aan inzicht in water en overstromingen. De toppositie van Nederland Waterland wordt bedreigd door bijvoorbeeld techbedrijven in de VS, die maar al te graag de markt willen veroveren. Daarnaast heeft Nederland last van ‘de wet van de remmende voorsprong’; omdat we mijlenver voorlagen op de rest, houden we vast aan wat we al hebben. In het buitenland wordt meer dan in Nederland gekozen voor innovatieve systemen.”

Hoogte doet ertoe

Verder innovatie is ook nodig voor de dammen. De concurrenten zijn meestal niet zo effectief, maar wel in staat om hogere modellen te leveren. Het is onomstreden dat het aantal en de intensiteit van overstromingen toe zal nemen. De ambitie is daarom om hogere nooddammen te ontwikkelen, zonder daarbij de kwaliteit en effectiviteit te verliezen. Joost: “Om als Nederland Waterland voorop te blijven lopen, moeten we als bedrijven en overheden samen blijven werken aan de doorontwikkeling van de Nederlandse innovaties.”

Nieuwe ronde subsidie open

Via de regeling MKB Innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT) kunnen bedrijven en andere organisaties subsidie aanvragen voor een R&D-samenwerkingsproject gericht op de ontwikkeling of vernieuwing van producten, productieprocessen of diensten. Lees hier meer over deze subsidie.