UTRECHT - Stel je voor, je gaat naar een kookworkshop in het lokale buurthuis en je ontmoet daar een bejaarde dame. Ze komt uit een dorpje dat meer dan achtduizend kilometer van Utrecht vandaag ligt en jullie spreken geen enkele gemeenschappelijke taal. Wat doe je dan?
Toen het met handen en voeten niet lukte, scheurde Martine Mussies een blaadje uit haar notitieboekje en krabbelde er iets op om aan de vrouw te laten zien. De dame keek haar verbaasd aan, haar ogen twinkelden en ze lachte ze tot spleetjes. Een schaterlach van diep uit haar binnenste: ze kon het lezen, ze kon het begrijpen. Dat is de kracht van kanji. "Of mensen nou uit Taiwan komen of uit Japan, en of ze nou Sichuan spreken of Zhongyuan-Mandarijn, de meeste mensen kunnen deze karakters herkennen", legt Martine uit.
Dat voorval, nu inmiddels alweer meer dan een jaar geleden, bracht Martine op een idee van een nieuw artistiek onderzoek. Ze ging in gesprek - met handen, voeten en kanji - met deze vaak moeilijk te bereiken oudere generatie Utrechters van Aziatische afkomst. Ze vroeg ze hoe ze ooit in Utrecht terecht gekomen zijn, hoe ze over Utrecht denken en wat maakt dat ze zich thuisvoelen in de Domstad. Ook vroeg Martine ze naar hun "favorieten", hun lievelingseten, hun favoriete dier, een object dat ze dierbaar is en dat ze hebben meegenomen of misschien juist achter moesten laten.
"Bij het opzoeken van de karakters moest ik vaak lachen," vertelt Martine, "een panda spel je als 'beer-poes' en een uil? Dat is een 'poezenkop-havik'. Maar de meeste woorden die belangrijk zijn voor de mensen hebben te maken met een gemoedstoestand, zoals volharding of moed. Dat raakte me."
Het woordje "kracht" in de titel "De Kracht van Kanji" gaat dan ook niet over brute kracht, maar over de verbindende kracht van deze van oorsprong Chinese karakters. De karakters en interviews geven een inkijkje in het leven van Utrechters van Aziatische afkomst. Wat bracht hen hier en hoe bevalt het ze in Utrecht? Door te kijken naar de kalligrafie in combinatie met de interviews, krijg je een uniek inkijkje in de verschillende Aziatische culturen in Utrecht.
Als geheel vormen de verschillende gekalligrafeerde woorden een collage, die een collectief beeld schetst van een "Aziatisch" leven in Utrecht. De losse interviews worden daarnaast zorgvuldig getranscribeerd voor academisch onderzoek. Waardoor voelt een Japanner zich thuis in Utrecht en is dat anders dan voor iemand uit Taiwan? Dat is nog nooit eerder onderzocht, daarom zullen de resultaten worden gepubliceerd in een wetenschappelijk tijdschrift.
Middels dit project hopen de Japan Fans ook de oudere generatie immigranten van Aziatische afkomst een stem te geven. Dat is een 'stille generatie' - hard werken en niet klagen - daardoor worden deze mensen snel over het hoofd gezien. Dat is zonde, want hun verhalen zijn het meer dan waard om gedeeld te worden. Dat doen de Japan Fans door middel van deze interviews en het maken van bijpassende "shodo" de Japanse kalligrafie.
"Ik ben zelf bezig met shodo sinds de herfst van 2020," vertelt Martine Mussies, die verantwoordelijk is voor de prachtige kunstwerken. "Ik kreeg een prachtige shodo set voor mijn verjaardag van mijn 'senpai'
Op hun website presenteren de Japan Fans Utrecht vanaf september de kalligrafische kunstwerkjes, steeds met citaten uit de bijbehorende interviews erbij. De originele tekeningen zijn in de eerste plaats bedoeld als cadeautjes voor de deelnemers zelf, een teken van verbondenheid. Daarnaast zijn de Japan Fans bezig blauwdrukken te maken van de kalligrafieën, voor een expositie in het kader van Utrecht 900, met als thema 'stad zonder muren'.
"Een blauwdruk heeft een associatie met de stad," legt Martine uit, "omdat bouwtekeningen van oudsher vaak blauwdrukken waren. In figuurlijke zin is een blauwdruk een 'plan van uitvoering' wat integratie ook is. Tot slot is een blauwdruk een manier van vermenigvuldigen en daarmee ook van delen. Dat is belangrijk voor de Japan Fans, dat delen."
"De Kracht van Kanji" is een project van de stichting Japan Fans, die zich actief inzet voor Utrecht en haar bewoners. Zo organiseren zij onder meer concerten met Japanse muziek in verzorgingstehuizen en verzorgen zij Japanse maaltijden voor daklozen. Ben je nou benieuwd naar die kanji en zou je er zelf wat van willen leren, neem dan een kijkje op www.japanfans.nl , want daar bieden de Japan Fans ook een gratis beginnerscursus kanji aan.